Mundo tama ona ba era globalizasaun moderno no ita nia moris mos lao ba oin, iha buat barak neebe ita senti katak tanba saida mak buat hirak nee mosu. Liu-liu iha parte tecnolojia.
Tecnologia muda buat barak , neebe mak iha mundo . hanesan uluk ita uza mesin ketik deit neebe mak laiha progarmasaun, maibe agora iha komputador neebe mak ita bele ketik no uza programasaun oin-oin , no ikus mai ema matenek sira kria programasaun ida naran internet.Internet

 mak rede mundial computador. Primeira vez mosu internet mak Arpanet. Arpanet hanesan projetu ida neebe forma husi Forças Armadas Norte Americano nian iha tinan 1969 ho objektivo principal ba militar atu prevene tiha plano at husi inimigos sira liu husi meios convencionais no telecomunicações. To ikus mai Matenek nain sira kria programasaun DARPA internet no simplifika sai INTERNET, neebe to ohin loron ita hotu hatene no ita hotu uza.Tanba evalusaun internet makas liu matenek nain sira kria Email.Email laos ona buat foun neebe mak ita rona iha ita nia tilun no sai mos hanesan parte ida husi ita nia moris loro-loron liu-liu ba populasaun sira neebe mak moderno iha mundu tomak . maske dala barak ema hatene uza email , Maibe barak la hatene se mak kria format “@” iha Email neebe mak to agora ita hotu uza. Ema matenek neebe Iha momentu neeba matenek nain sira mos komesa troka mensagem liu husi komputador, sira haruka ba malu liu husi Rede ARPANET. Iha tinan 60-an mos ema matenek nain sira komesa uza tiha ona format email, neebe mak primeiro sira hanaran “mail” no deskobre husi Tom Van Vleck. Hafoin mak Ray Tomlinson halo klaru liu tan sistem Email primeiro no kria programa “SNDMSG” neebe mak ho nia longa palavra Send Mensage hodi troka “mail”Programa neebe halo husi Ray ida nee mak primeiro vez uza “@” hanesan identidade no existe atu separa naran husi usario no naran husi provedor nian neebe mak hospeda iha conta email.To agora mundu tomak inclui mos Timor-Leste haruka karta ba malu la liu husi directamente fisika, sei iha maibe oituan , maioria ema barak mak haruka karta liu husi correios eletrika ka uza email neebe mak fasil, lalais, no gratuito.Husi buat neebe mak fo benifisiu mai ita ema tan nee ema matenek nain sira lakohi husik liu buat neebe mak hakarak atu deskobre no kria , ba futuru sei iha buat barak tan mak presija atu deskobre hetan diak liu fali agora, tanba buat hotu iha mudansa no desenvolve tanba evolusaun tempu .